Ἀποκλειστικὴ συνέντευξις μὲ τὸν καθηγητὴν πανεπιστημίου κ. Νικόλαον Παπαδόπουλον*

Κύριε καθηγητά, διὰ ποίους λόγους ἕνας φυσικὸς μελετᾶ τόσον ἐντόνως τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσα;  
Δὲν μελετῶ καθόλου τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσα, ποῦ νὰ βρῶ αὐτὸν τὸν χρόνο; Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα βρίσκεται συνεχῶς μπροστά μου.  Πρὶν ἀπὸ τρεῖς δεκαετίες ἄρχισα νὰ διαπιστώνω πόσον σημαντικὰ ἦταν τὰ κλασσικὰ ἑλληνικὰ διὰ τὴν πρόοδόν μου στὸν χῶρο τῆς ἐπιστήμης. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς πλέον ἐπιτυχημένους Γερμανοὺς συναδέλφους μου εἰς τὸν χῶρον τῆς φυσικῆς καὶ τῶν μαθηματικῶν εἶχαν καὶ ἔχουν γνῶσιν τῶν κλασσικῶν ἑλληνικῶν, καὶ αὐτὸ μοῦ προξενεῖ συνεχῶς μεγάλην ἐντύπωσιν!

Εἶστε ὑπέρμαχος τῆς τρίτης κλίσεως. Ποία εἶναι ἡ σημασία τῆς συγκεκριμένης κλίσεως, εἰδικῶς για τὸν χῶρο τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν;  
Ἡ τρίτη κλίσις εἶναι ὁ Παρθενὼν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. Ἄς μοῦ ἐπιτραπῆ ὅμως νὰ ἐξηγήσω πρώτα τὶ εἶναι ἡ τρίτη κλίσις.  Ἡ τρίτη κλίσις περιλαμβάνει τὶς λέξεις ἐκεῖνες, τῶν ὁποίων ἡ γενικὴ πτῶσις ἐπαυξάνεται κατὰ μίαν συλλαβήν. Ἐπὶ παραδείγματι: ἡ κίνησις – τῆς κινήσεως, ἡ ἀνάλυσις – τῆς ἀναλύσεως, ἡ κρίσις – τῆς κρίσεως, ἡ πίστις – τῆς πίστεως.  Οἱ τριτόκλιτες λέξεις ἐκφράζουν κυρίως ἀφηρημένες ἔννοιες. Ἡ σημασία τῶν ἀφηρημένων ἐννοιῶν εἶναι διὰ τὴν θεμελίωσιν τῆς ἐπιστήμης ἀμέτρητος! Ἀφηρημένες ἔννοιες εἶναι προϋπόθεσις διὰ κάθε ἐπιστήμην, εἶναι αὐτὲς οἱ ὁποῖες κατέστησαν δυνατὴν τὴν γένεσιν τῆς ἐπιστήμης. Ἡ ἐπιστήμη ὡς δημιούργημα τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, συνδέεται ἀμέσως μὲ τὴν τρίτην κλίσιν.  Οἱ θετικὲς ἐπιστῆμες δὲ, χρησιμοποιοῦν καὶ δημιουργοῦν συνεχῶς ἀφηρημένες ἔννοιες καὶ στηρίζουν εἰς πολλὰ τὴν ἐξέλιξίν των ἐπὶ τῆς τρίτης κλίσεως.

Μήπως ἡ τρίτη κλίσις ἔχει καὶ μίαν ἐπιπλέον σημασία;  
Ναὶ, ἔχει. Ἡ γενική πτώσις της ἐπαυξάνεται κατὰ μίαν συλλαβὴν. Αὐτὸ ἔχει τεραστίαν σημασίαν εἰς τὸν τρόπον λογικῆς σκέψεως. Εἶναι πολὺ βασικὸν νὰ μποροῦμε νὰ ξεχωρίζωμε τὴν ὀνομαστικὴν ἀπὸ τὴν γενικήν, διότι αὐτὸ δημιουργεῖ μίαν σαφῆ εἰκόνα εἰς τὸν ἐγκέφαλον τοῦ ἀνθρώπου καὶ εἶναι ἄκρως σημαντικὸν για ὅλους μας, κυρίως γιὰ τοὺς νέους οἱ ὁποῖοι μαθαίνουν τὸν τρόπον τῆς λογικῆς σκέψεως μέσῳ τῆς γλώσσης. Εἰς τὰ μαθηματικὰ καὶ γενικῶς εἰς τὶς θετικὲς ἐπιστῆμες γιὰ παράδειγμα, ξεχωρίζομε μὲ πολλὴν μεγάλην ἀκρίβειαν τὸ «μηδὲν» ἀπὸ τὸ «ἕνα». Ὡς γνωστὸν εἰς τὴν πληροφορική, καὶ κατὰ συνέπειαν εἰς τὸ διαδίκτυον, κάθε πληροφορία μεταφράζεται σὲ ἀκολουθίες ἀπὸ «μηδὲν» καὶ «ἕνα» μόνον. Στὴν σημερινὴ ἐπιβληθεῖσα ὑπεραπλοποιημένη καθομιλουμένη, ἡ ὁποία δὲν εἶναι κἂν ἡ δημοτικὴ ποὺ ξέραμε, ἀλλὰ μία ἐκλαϊκευμένη δημοτική, αὐτὸς ὁ ἀκριβὴς διαχωρισμὸς ἔχει σχεδὸν οὐσιαστικῶς ἐκλείψει. Αὐτὸ εἰς τὸ ὄνομα μιᾶς«ἁπλοποίησης» καὶ μιᾶς «ἐξέλιξης» τῆς γλώσσης. Ἐδῶ πρόκειται διὰ δύο μεγάλες πλάνες…

Γιατὶ εἶναι πλᾶνες;

Τὸ ὅτι εἶναι πλᾶνες τὸ βλέπομε καὶ τὸ βιώνομε συνεχῶς. Θὰ ἀναφερθῶ σὲ ἕνα σημεῖον, τὸ ὁποῖον καλύπτει βεβαίως μίαν πτυχὴν τοῦ προβλήματος, ἀλλὰ ἴσως μπορεῖ νὰ γίνη κατανοητὸν ἀπὸ ὅλους. Στὴν σημερινὴ δημοτικὴ γιὰ νὰ ξεχωρίζωμε τὴν ὀνομαστικὴ πτῶσιν ἀπὸ τὴν γενικήν, ἀναγκαζόμαστε νὰ κόβωμε
εἰς τὴν ὀνομαστικὴν τὸ σῖγμα τὸ τελικὸν ὥστε νὰ μποροῦμε νὰ τὸ προσθέσωμε εἰς τὴν γενικὴ διὰ νὰ ἔχωμεν τουλάχιστον αὐτὴν τὴν μικρὴν ἀλλαγήν. Ἄς πάρωμε ὡς παράδειγμα τὴν λέξιν «ἀνάλυσις». Σήμερα κόβομε τὸ σῖγμα εἰς τὴν ὀνομαστικὴν καὶ λέμε «ἀνάλυση» διὰ νὰ μποροῦμε νὰ λέμε τῆς «ἀνάλυσης» εἰς
τὴν γενικήν. Σὲ πολυπλόκους συλλογισμοὺς αὐτὸ προξενεῖ σύγχυσιν. Ἔτσι καὶ γενικῶς διαπιστώνομεν, ὅτι σήμερα ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνας συστηματικὸς ἀκρωτηριασμὸς τῶν ἑλληνικῶν λέξεων. Ἀλλὰ ἀκρωτηριασμένες καταλήξεις ὁδηγοῦν σὲ ἀκρωτηριασμένην λογικήν.

Εἴσαστε ὑπὲρ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν τόνων στὴν ἑλληνικὴ γραμματική;  
Δὲν χρειάζεται νὰ ὑπάρχη καμμία ἀμφιβολία ὅτι μία τέτοια κίνησις εἶναι ἀναγκαία διὰ τὴν ἐπιβίωσιν τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὡς ζῶντος Ἑλληνισμοῦ. Ἦτο μέγα λάθος καὶ μεγάλη πλάνη, ἡ πεποίθησις ὅτι κάθε ἀπομάκρυνσις ἀπὸ τὰ κλασσικὰ ἑλληνικὰ θὰ ἐπέφερε ἕνα εἶδος προόδου. Ὡς Ἕλληνες καὶ ὡς συνεχιστὲς τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἔχομε ὁρισμένα παγκόσμια πρωταρχικὰ δικαιώματα. Αὐτὸ συνεπάγεται σημαντικώτατα κυριαρχικὰ δικαιώματα ἀλλὰ καὶ τὴν εὐθύνην καὶ ὑποχρέωσιν διατηρήσεως τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης πάσῃ θυσίᾳ, ὅσον γίνεται, πλησίον τῆς κλασσικῆς μορφῆς της.

Εἴπατε ὅτι ἡ κατάργησις τῶν τόνων ὑπῆρξε «μέγα λάθος καὶ μεγάλη πλάνη». Σᾶς παρακαλῶ νὰ μᾶς ἀναλύσετε λίγο πιὸ ἐκτενῶς τὰ ἐπιχειρήματά σας.  
Δὲν εἶναι καθόλου εὔκολον αὐτὸ νὰ ἐξηγηθῆ. Πρῶτα διότι τὸ θέμα εἶναι ἐκ φύσεως πολὺ δύσκολον καὶ ἐπὶ πλέον ἀκόμα καὶ πολλοὶ μορφωμένοι ἄνθρωποι σήμερα ἔχουν παρασυρθεῖ ἀπὸ τὸ δῆθεν αὐτονόητον τοῦ ἰσχυρισμοῦ τῆς ἁπλοποίησεως καὶ ἐξελίξεως κάθε γλώσσης. Πρῶτα ὅμως πρέπει νὰ ξεκαθαρίσωμε τὸ ἑξῆς: ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ὀποιαδήποτε γλῶσσα ὅπως π.χ. τὰ ἀγγλικὰ ἤ μία ἄλλη εὐρωπαϊκὴ γλῶσσα. Τὰ ἑλληνικὰ (ὅπως καὶ τὰ λατινικὰ ποὺ ἔχουν ὅμως τραφεῖ ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ) ἔχουν γίνει μία γλῶσσα κλασσικὴ καὶ ὑπάρχουν ἀκόμα ὡς ζῶντα ἑλληνικά. Ὡς γνωστὸν εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ ἴσως παντοῦ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ χαρακτηρίζονται καὶ χρησιμοποιοῦνται ὡς γλῶσσα κλασσική. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἔχουν ξεπεράσει τὸν χρόνον καὶ εἶναι συνεχῶς ἐπίκαιρα. Ὁ ὅρος ἀρχαῖα εἶναι χρονικὸς προσδιορισμὸς τῆς ὑψηλοτέρας ἀκμῆς. Τώρα μπορεῖ νὰ καταλάβη κανεὶς γιατὶ στὴν δικήν μας περίπτωσιν (στὴν δικήν μας γλῶσσα) ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι ἡ γλῶσσα ἐξελίσσεται ἤ πρέπει νὰ ἐξελίσσεται εἶναι πλάνη. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἰσχύη σὲ ἄλλες γλῶσσες, ὄχι ὅμως σὲ μίαν γλῶσσαν ἡ ὁποῖα ἔχει φτάσει σὲ τόσον ὕψος ποιότητος καὶ ἔχει γίνη κλασσική.  Ἴσως μὲ τὴν κάτωθι ἀναλογίαν νὰ γίνη αὐτὸ ἀντιληπτὸν ἀπὸ ὅλους. Ἀν ὑποθέσωμεν ὅτι στὰ εἴκοσι πέντε ἡ ὑγίεια τῶν ἀνθρώπων εὑρίσκεται εἰς τὴν ἀκμαιοτάτην κατάστασίν της, μετὰ ἀπὸ τὴν ἡλικίαν αὐτὴν βαθμιδόν (ἡ ὑγίεια) ὅλο καὶ χειροτερεύει. Ἐδῶ κάθε ἐξέλιξις εἶναι χειροτέρευσις καὶ προσπαθοῦμε μὲ κάθε τρόπο ἐπιστρατεύοντες κάθε ἰατρικὴν πρόοδον νὰ καθυστερήσωμεν τὴν ἐξέλιξιν αὐτήν. Τὸ ἴδιον ἀκριβῶς συμβαίνει μὲ μίαν τέτοιαν γλῶσσαν ὅπως ἡ ἑλληνική, ἡ ὁποία ὡς κλασσικὴ ἔχει φτάσει, κατὰ τὸ παρελθόν, εἰς τὴν ἀκμαιοτάτην κατάστασίν της. Ἀλλὰ γνωρίζομεν ὅτι ἡ φυσιολογικὴ ἐξέλιξις θὰ ἐπέλθη καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐν τούτοις κάποτε θὰ ἀποθάνη. Δὲν σημαίνει ὅμως αὐτὸ ὅτι πρέπει νὰ αὐτοκτονήση στὰ σαράντα του. Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι μὲ τὴν λεγομένη ἐκπαιδευτικὴ μεταρρύθμισι αὐτὸ ἐπιδιώκεται μὲ τὴν γλῶσσα μας. Εἰς τὸ ὄνομα τῆς «ἐξέλιξης», κάποιοι «εἰδικοὶ» τὴν ἀρρώστησαν συνειδητὰ καὶ τὴν ὠθοῦν εἰς τὴν αὐτοκτονίαν.

Ἀλλὰ καὶ ἡ ἁπλοποίησις μίας δυσκόλου καὶ πολυπλόκου γλώσσης ὅπως τὰ ἑλληνικὰ εἶναι πλάνη.  Ὅσον ὑψηλοτέρας ποιότητος εἶναι μία γλῶσσα, τόσον περισσότερα φαινόμενα π.χ. τῆς φύσεως, τῆς τέχνης καὶ τῆς ζωῆς μπορεῖ νὰ περιγράφη μὲ τὴν ἀπαιτουμένην ἀκρίβειαν καὶ βάθος. Εἶναι ἡ ποιότης ποὺ κάνει τὴν γλῶσσα μας δύσκολη καὶ πολύπλοκη καὶ ὄχι ἡ πρόθεσις νὰ ταλαιπωρῆ τοὺς μαθητάς. Ἀναγνωρίζομεν βεβαίως ὅτι μία τέτοια ποιότης γιὰ τοὺς σταθμοὺς τῶν τραίνων, τὰ λιμάνια καὶ ἴσως τὰ καφενεῖα δὲν εἶναι ἀναγκαία. Ἐκεῖ ἴσως μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθῆ μία ἁπλοποιημένη γλῶσσα. Ἡ διαφορὰ γραπτοῦ καὶ προφορικοῦ λόγου εἶναι φυσικὸν νὰ ὑπάρχη.

Δὲν νομίζω ὅμως ὅτι πρέπει νὰ ἐκπαιδεύσωμε τὴν νεολαίαν μας μόνον σ’ αὐτὴν τὴν προοπτικήν. Ἐδῶ θέλω νὰ τονίσω ὅτι αὐτὸ ποὺ πιστεύω εἶναι ὅτι ὅλες οἱ κατὰ καιροὺς καὶ σήμερα ὁμιλούμενες ἑλληνικὲς γλῶσσες «εἶναι παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος». Ἐκεῖνο ποὺ θεωρῶ καταστροφικὸν εἶναι ἡ ἀποκλειστικὴ χρήσις μίας καὶ μόνον συγκεκριμένης μορφῆς γλώσσης. Σήμερα ζοῦμε σὲ μία γλωσσικὴ δικτατορία καὶ ἡ ποιότης τῆς ἐπιβαλλομένης αὐτῆς γλώσσης ταυτίζεται μὲ τὴν ποιότητα τῆς δικτατορίας. Ὡς πότε θὰ τὸ ἀνεχόμαστε αὐτό;

Ἀρκετοὶ Ἕλληνες γλωσσολόγοι ὑποστιρίζουν ὅτι ἡ ἐπιστροφὴ στοὺς τόνους καὶ στὰ κλασσικὰ ἑλληνικὰ, θὰ μπερδέψη τὰ παιδιὰ εἰς τὴν ἐκμάθησιν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης.
Δὲν πιστεύω ὅτι θὰ τὰ μπερδέψη! Τὸ ἀντίθετον μάλιστα! Θὰ τοὺς δώση περισσοτέρα δύναμιν ὥστε νὰ μπορέσουν νὰ ἀνταποκριθοῦν στὶς ἀπαιτήσεις τοῦ μέλλοντος. Οἱ ἀπαιτήσεις αὐτὲς εἶναι πολὺ μεγάλες. Οἱ πολίτες τῶν λεγομένων «μικρῶν κρατῶν» μποροῦν νὰ τὶς ἀντιμετωπίσουν μόνον μέσῳ τῆς ἐκπαιδευτικῆς ποιότητος. Ἡ ποιότης ἐξαρτᾶται ὅμως ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον θὰ μπορέσουν νὰ χειρίζωνται σωστὰ καὶ μὲ ἀκρίβειαν τὴν γλῶσσαν. Αὐτὴν τὴν ἀκρίβειαν τὴν δίδουν μόνον οἱ γλῶσσες οἱ ὀποῖες πλησιάζουν τὰ κλασσικὰ ἑλληνικά. Ἴσως νὰ μὴν εἶναι τυχαῖον, ὅτι πρῶτα ἦλθε ἡ πτώχευσις στὴν γλῶσσαν καὶ μετὰ στὸ κράτος.

Σᾶς ἀκούω ποὺ μιλάτε μὲ τόση θέρμη γιὰ τὴν παγκόσμια σημασία τῆς σωστῆς ἑλληνικῆς γλῶσσας. Τὶ αἰσθανόσαστε γιὰ τὸ ἐπίπεδο τῶν ἑλληνικῶν ποὺ μιλάνε οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες;  
Οἶκτο.

Εἶναι ἀκριβῶς αὐτὸς ὁ οἶκτος ποὺ νοιώθετε καὶ σᾶς ὁδηγεῖ στὴν ὁρολογία περὶ «σκοπιανοποιήσεως τῆς ἑλληνικῆς γλῶσσας»;  
Ἐννοῶ τὸν κίνδυνον σκοπιανοποιήσεως τοῦ ἑλληνισμοῦ. Αὐτὸ προέκυψε ἀπὸ τὴν ἐμπειρίαν μου μὲ γερμανοφώνους ὑποστηρικτὰς τῶν σκοπιανῶν, κατὰ τὴν δεκαετίαν τοῦ 1990, οἱ ὁποῖοι κατεῖχον μάλιστα ὑψηλὲς πανεπιστημιακὲς θέσεις, κυρίως ἱστορικοὶ καὶ φιλόσοφοι. Κατ’ ἐμέ, ὁ ἐξωφρενικὸς ἰσχυρισμός των ἦτο ὅτι τὰ σκοπιανὰ (αὐτοαποκαλούμενα μακεδονικὰ) ἀπέχουν ἀπὸ τὴν γλῶσσαν τοῦ Ὁμήρου σχεδὸν ὅσον καὶ τὰ σημερινὰ ἑλληνικὰ «ὅπως τὰ ἔχετε καταντήσει» (ὡς ἔλεγον ἐπὶ λέξει). Νομίζω αὐτὸ ἀρκεῖ καὶ δὲν ὲπιμένω τώρα νὰ ἐμβαθύνω περισσότερο. Αὐτὸ εἶναι ἄν θέλετε καὶ ἕνα παράδειγμα ἀπωλείας ἑλληνικῶν κυριαρχικῶν δικαιωμάτων εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῆς Μακεδονίας.

Τὰ θρησκευτικὰ καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα ἔχουν ἐπίσης ἀποσπάσει τὴν προσοχήν σας. Θὰ ἦταν ὠφέλιμη μία μετάφρασις τῆς Θείας Λειτουργίας στὴν δημοτικὴ γλῶσσα;  
Θεωρῶ ὅτι κάτι τέτοιο θὰ ἔχη καταστροφικὸν χαρακτῆρα. Μία τέτοια ἐφαρμογὴ θὰ δημιουργοῦσε ἕναν ἰσχυρὸν κίνδυνον γελοιοποιήσεως τῆς θρησκείας μας. Ἄλλο νὰ πηγαίνης ἀπὸ τὸν σίδηρον στὸν χαλκόν, καὶ ἄλλο ἀπὸ τὸν χρυσὸν στὸν σίδηρον.

* Ὁ Νικόλαος Παπαδόπουλος εἶναι καθηγητὴς τοῦ τμήματος Φυσικῆς στὸ Πανεπιστήμιον Johannes Gutenberg -Universität Mainz τῆς πόλεως Μάιντζ ( Μαγεντίας) τῆς Γερμανίας.