Γέννηση του Μαραθωνίου

Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε ως άθλημα «μαραθώνιος δρόμος», αλλά και ούτε είχε θεσμοθετηθεί κάτι παρόμοιο. Όταν οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν πραγματικότητα στο τέλος του 19ου αιώνα, οι ιδρυτές και οι διοργανωτές έψαχναν ένα μεγάλο γεγονός, που να υπενθυμίζει την αρχαία δόξα της Ελλάδας. Η ιδέα της οργάνωσης του αγώνα του μαραθωνίου προήλθε από τον Γάλλο γλωσσολόγο και ελληνιστή Μισέλ Μπρεάλ (Michel Bréal), ο οποίος πρότεινε κατά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα «την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος». Μάλιστα λέγεται για τον Μπρεάλ, πως αν και είχε ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων με θέματα από την Ελληνική Μυθολογία και την αρχαία ελληνική ιστορία, αρχικά όταν έκανε την παραπάνω πρόταση δεν γνώριζε πόση ήταν στην πραγματικότητα η απόσταση αυτή. Όταν όμως ενημερώθηκε ότι αυτή ήταν περίπου 40 χλμ. προσπάθησε να υπαναχωρήσει πλην όμως ήταν αργά, καθώς το αγώνισμα είχε ήδη συμπεριληφθεί στο επίσημο πρόγραμμα των αγώνων και είχε σταλεί σε διάφορες χώρες. Τελικά προσφέρθηκε να αθλοθετήσει ο ίδιος το νέο αυτό αγώνισμα, για το οποίο και ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ αθλοθέτησε κύπελλο.

Αυτή η ιδέα υποστηρίχθηκε και από τον Πιερ ντε Κουμπερτέν (Pierre de Coubertin), τον ιδρυτή των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς επίσης και τους Έλληνες. Ο νικητής του πρώτου ολυμπιακού μαραθωνίου το 1896 (μόνο για άνδρες) ήταν ο Σπύρος Λούης, ένας Έλληνας μεταφορέας νερού. Νίκησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες με χρόνο 2 ώρες 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Ο μαραθώνιος των γυναικών εισήχθη στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 (Λος Άντζελες, ΗΠΑ) και κερδήθηκε από την Joan Benoit των Ηνωμένων Πολιτειών με χρόνο 2 ωρών 24 λεπτά και 52 δευτερόλεπτα. Έχει γίνει παράδοση ο μαραθώνιος των ανδρών να είναι το τελευταίο αγώνισμα με τερματισμό στο Ολυμπιακό Στάδιο, και συχνά ώρες αργότερα, η τελετή λήξης. Ο μαραθώνιος των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 αναβίωσε στην παραδοσιακή διαδρομή από τον Μαραθώνα στην Αθήνα που τερματίζει στο Παναθηναϊκό στάδιο.

Το ολυμπιακό ρεκόρ είναι 2:06:32, από το 2008, από τον Κενυάτη Samuel Kamau Wanjiru.

Σήμερα περισσότεροι από 800 μαραθώνιοι γίνονται σε όλο τον κόσμο κάθε έτος, με τη μεγάλη πλειοψηφία να είναι ερασιτέχνες που τρέχουν για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή απλά για την εμπειρία. Οι μεγαλύτεροι μαραθώνιοι έχουν δεκάδες χιλιάδες συμμετεχόντων.

Ολυμπιακός Μαραθώνιος του 1896

Ο Μαραθώνιος κατέστη ένα από τα πρώτα σύγχρονα ολυμπιακά αθλήματα των αγώνων του 1896, του οποίου η συναρπαστική ιστορία ξεκινά στις 10 Μαρτίου του 1896 (π.η.) όπου στην Αθήνα διεξάχθηκαν οι πανελλήνιοι προκριματικοί του αγωνίσματος για τον καθορισμό των πρώτων έξι αθλητών που θα λάμβαναν μέρος στους επίσημους Ολυμπιακούς τον επόμενο μήνα. Αφέτης του προκριματικού εκείνου αγώνα ήταν ο ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος. Μετείχαν 38 δρομείς και οι τρεις πρώτοι νικητές ήταν:

Πρώτος ο Χ. Βασιλάκος (ελεύθερης συμμετοχής) που πέτυχε χρόνο 3 ώρες και 18 πρώτα λεπτά.

Δεύτερος ο Ν. Μπελόκας (αθλητής του Πανελληνίου) με χρόνο 3 ώρες και 21 πρώτα λεπτά και

Τρίτος ο Δ. Δεληγιάννης (επίσης αθλητής του Πανελληνίου) με χρόνο 3 ώρες και 33 πρώτα λεπτά.

Κρίνοντας όμως η επιτροπή ότι οι προβλεπόμενοι έξι θα ήταν πολύ λίγοι έναντι του αριθμού των συμμετοχών των ξένων χωρών αποφασίστηκε την επόμενη ημέρα να αυξηθούν σε 16 και να γίνουν σχετικές ανακοινώσεις για συμμετοχή και άλλων αθλητών, αναρτώντας έντυπα στην Αθήνα και στην επαρχία. Έτσι οι νέες εγγραφές αθλητών έφθασαν τις 85. Στους δεύτερους προκριματικούς που ακολούθησαν, στις 25 Μαρτίου (την ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων) έλαβαν μέρος οι 38 από τους 85 όπου και προκρίθηκαν οι:

Πρώτος ο Δ. Δεληγιάννης με χρόνο 3 ώρες και 3 λεπτά

Δεύτερος ο Αυστραλός Έντγουϊν Φλακ

Τρίτος ο Ν. Μπελόκας, ....7ος ο Χ. Βασιλάκος και 17ος ο Σπύρος Λούης με 3 ώρες και 22΄.

Αν και η Ελλανόδικος Επιτροπή είχε αποφασίσει την πρόκριση μόνο των πρώτων 16 μετά από απαίτηση του Τ/ρχη Παπαδιαμαντόπουλου έγινε δεκτή η συμμετοχή του Σ. Λούη, αν και ο χρόνος του υστερούσε κατά 4΄ από εκείνον του Βασιλάκου στους Πανελληνίους, επειδή ο 2ος μαραθώνιος έγινε σε λασπώδες έδαφος εξαιτίας της προηγηθείσας βροχής.

Ο Πρώτος επίσημος Ολυμπιακός Μαραθώνιος διεξήχθη την 5η ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, των πρώτων από της αναβίωσής τους, στις 29 Μαρτίου του 1896 ημέρα Παρασκευή. Αφετηρία ήταν ο Τύμβος του Μαραθώνα και ακολουθώντας την πιθανότερη και ασφαλή κατά τους ιστορικούς διαδρομή, δηλαδή διαδρομή Βρανά - Εκάλη - Κηφισιά - Ψυχικό - Αθήνα (λεωφόρο Κηφισίας) - Ηρώδου Αττικού, τερμάτισε εντός του Παναθηναϊκού Σταδίου, η ανέγερση του οποίου είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, που ήταν κατάμεστο από κόσμο.

Κατά τη διαδρομή υπήρξαν πολλές αλλαγές στη θέση των πρώτων δρομέων. Στα πρώτα 10 χιλιόμετρα προηγούνταν σαφώς οι ξένοι δρομείς Λερμουσό (Lermusiau), Φλακ (Flack) και Μπλαίηκ (Blake), μετά όμως από τα 20 χλμ. που αποτελούσε το μέσο της διαδρομής άρχισαν οι Έλληνες δρομείς Βασιλάκος, Λούης και Μπελόκας να αναπτύσσουν την ταχύτητά τους. Στο 23ο χλμ. ο Μπλαίηκ δεν αντέχει άλλο και εγκαταλείπει τον αγώνα. Στο 32ο χλμ ο Λερμουζό παράπεσε χάνοντας πολύτιμο χρόνο, ενώ λίγο μετά εγκαταλείπει και ο Φλακ, οπότε και τέθηκαν στην αρχή του αγώνα ο Λούης ακολουθούμενος από τον Βασιλάκο.

Σύμφωνα με αφήγηση του Βασιλάκου, ως το Σταυρό της Αγ. Παρασκευής έτρεχαν μαζί με το Λούη, αλλά εκεί τους εγκατέλειψαν οι συνοδοί αξιωματικοί και έσπευσαν στον Στάδιο. Τότε πολλοί χωρικοί, συντοπίτες του Λούη, οι οποίοι παρακολουθούσαν άρχισαν να τον επευφημούν και στη συνέχεια τον ακολούθησαν με άλογα, κάρα και ποδήλατα εμποδίζοντας τον Βασιλάκο να προσπεράσει: "οι παριστάμενοι χωρικοί ηκολούθησαν τον Λούη ενθαρρύνοντες αυτόν. Κατόπιν τον ηκολούθησαν άμαξαι, κάρρα, ποδήλατα, ίπποι κτλ. Εγώ δεν έσπευσα να διασχίσω το πλήθος δια να τον νικήσω ή να τον συναγωνισθώ και κατ' ανάγκην παρέμεινα όπισθεν του πλήθους."

Όταν ιππέας αγγελιαφόρος φτάνει στο Στάδιο και αναγγέλλει «προηγείται Έλλην» ακολούθησε παραλήρημα. Ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος σπεύδει και αναμένει τον πρώτο δρομέα στη συμβολή των οδών Λ. Κηφισίας (όπως λέγονταν τότε τη Βασιλίσσης Σοφίας) και Ηρώδου Αττικού όπου καταφθάνει ο Σπύρος Λούης τον οποίο και συνοδεύει τιμητικά μέχρι το τέρμα εντός του Σταδίου.
Η είσοδος του Λούη στο Στάδιο ξεσήκωσε όλους τους θεατές που όρθιοι παραληρούσαν και ζητωκραύγαζαν ρυθμικά το επίθετό του όπου και τερματίζει με χρόνο 2 ώρες, 58΄ και 50΄΄, ενώ δεύτερος εισήλθε στο Στάδιο, μόλις μετά επτά λεπτά, ο Χαρίλαος Βασιλάκος τερματίζοντας σε χρόνο 3 ώρες, 06΄ και 30΄΄.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 έζησαν εκείνη την ημέρα την σπουδαιότερη στιγμή. Απευθυνόμενος ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν στο Σπύρο Λούη του είπε «Σήμερα έγραψες ιστορία».

Απόσταση

Η απόσταση των 42,195 μέτρων καθορίστηκε αρχικά κατά τους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου του 1908. Η απόσταση των 42 χιλιομέτρων είναι η απόσταση μεταξύ των ανακτόρων του Ουίνδσορ και του Ολυμπιακού σταδίου στο Shepherd’s Bush στα δυτικά του Λονδίνου. Η απόσταση καθορίστηκε στα 42 χιλιόμετρα και επίσης ένα γύρο του σταδίου το οποίο κατέληξε να είναι 42,195 μέτρα, παίρνοντας υπόψη και την καλύτερη θέση για την βασιλική οικογένεια. Στον αγώνα ο Dorando Pietri μπήκε πρώτος στο Στάδιο για τον τελευταίο γύρο αλλά παραπαίοντας, έπεσε 7 φορές μέσα στο στάδιο και τελικά υποβοηθήθηκε από τους διαιτητές να περάσει τη γραμμή του τερματισμού πριν τον Αμερικανό Johnny Hayes, ο οποίος πλησίασε στα λίγα μέτρα. Τελικά ο Pietri αποκλείστηκε αλλά η κούρσα πήρε το όνομα η «Kούρσα του Aιώνα» και ο Pietri πήρε ένα αναμνηστικό κύπελλο από την Βασίλισσα Αλεξάνδρα της Δανίας.

Για τους επόμενους Ολυμπιακούς η απόσταση καθορίστηκε στα 40,2 χλμ και μετά στα 42.75 χλμ για τους ολυμπιακούς του 1920. Αλλά έγινε ξανά τα 42,195 το 1924 έπειτα από την απόφαση της Ολυμπιακής επιτροπής το 1921. Ένας μεγάλος λόγος ίσως να είναι η θρυλική κούρσα του 1908 στο Λονδίνο.